O Γιάννης Αντάμης για την Ασφυξία

Το κείμενο που εκφώνησε ο συγγραφέας και κριτικός Γιάννης Αντάμης στην παρουσίαση του βιβλίου στον Βόλο   

Καλησπέρα σας. Είμαι ο Γιάννης Αντάμης, συγγραφέας του Κατά του δαίμονα εαυτού (έτσι συστήνομαι – όσα βιβλία και να γράψω, πάντα θα αναφέρω το πρώτο) και είμαι εδώ για να παρουσιάσω το βιβλίο του Ηλία Νίσαρη, Ελληνική Ασφυξία. Το βιβλίο αυτό είναι το πρώτο του ανθρώπου που κάθεται δίπλα μου και, αν και πρωτόλεια δουλειά και παρά το ενοχλητικά νεαρό της ηλικίας του, θα σας έλεγα εν πρώτοις πως είναι ένα πολύ σοβαρό, πολύ στιβαρό και πολύ συγκροτημένο μυθιστόρημα. Το θέμα του μυθιστορήματος αυτού είναι η κρίση. Το θέμα σας είναι προφανέστατα σαφές, κοινό και γνώριμο. Ωστόσο, η μυθοποιητική διάσταση της περιβάλλουσας πραγματικότητας, μόνο εύκολο πράμα δεν είναι. Η δράση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται ανάμεσα στον Απρίλιο του 2010, οπότε και ο τότε πρωθυπουργός ανακοινώνει από το Καστελόριζο την είσοδο της Ελλάδας στον μηχανισμό στήριξης και ανοίγει έτσι κατά κάποιον τρόπο το καπάκι της κόλασης – το καπάκι, όμως, μόνο, γιατί η κόλαση προφανώς και προϋπήρχε – και τελειώνει τον Φεβρουάριο του 2011. Έχουμε, λοιπόν, να κάνουμε με την περίπτωση αυτή, την ευτυχή ή δυστυχή – δεν θα το κρίνουμε εμείς –, όπου όλοι μας, συγγραφέας, ήρωες και αναγνώστες, συμπίπτουμε στον ίδιο κρίσιμο χρόνο. Ο χρόνος, ως μονάδα μέτρησης μιας υπαρκτής πλέον κρίσιμης περιόδου, όπου η λέξη κρίση κλίνεται διαρκώς σε όλες τις φωνές, τις κραυγές και τους ψιθύρους, μάλλον παραείναι κρίσιμος. Οι ήρωες του μυθιστορήματος αυτού είναι σε πρώτη ανάγνωση τρία αδέρφια: ο Πέτρος, ο Στέλιος και η Νίνα Αγριπιώτη. Αλλά αφού η δράση του ξεκινάει και τελειώνει στον τρόπο που αυτοί αντιλαμβάνονται, βιώνουν και αντιδρούνε στην κρίση και τα παρελκόμενά της, καταλαβαίνουμε βέβαια πως στην πραγματικότητα, στην πολύ θλιβερή πραγματικότητα, οι ήρωες είμαστε όλοι εμείς. Ή μήπως όχι; Μήπως τελικά η κρίση είναι σαν τη μύγα της γνωστής παροιμίας και ισχύει το «όποιος έχει την κρίση κρίνεται»; Γιατί αυτό που μπορεί να καταλάβει ακόμα και ο πιο σφυρίζων αδιάφορα αναγνώστης-θεατύς αυτής της ιστορίας είναι ότι ο τρόπος που την υφιστάμεθα, ο βαθμός ισχύος με τον οποίο φέρουμε ως ήρωες όλοι μας το πάθος που αυτή παράγει, έχει να κάνει με το πόσο υπό κρίση και κριτική υπήρξε ήδη στην προ ανοίγματος του καπακιού της κολάσεως η ζωή μας. Ο ευρηματικός τίτλος του βιβλίου και της αφίσας της εκδήλωσης – η οποία κακώς και δεν έγινε, κατά τη γνώμη μου, εξώφυλλο του βιβλίου – να συμβολοποιήσει όλη αυτή την ιστορία, προβάλλοντας το ερωτικό μυστικό ενός από τους τρεις ήρωές του, ο οποίος – και μην το δοκιμάσετε όταν γυρίσετε σπίτι – τη βρίσκει με το να τον πνίγουνε ή πιο ευγενικά με το να του ελέγχουνε μεθοδικά την αναπνοή, ένα βίτσιο γνωστό και ως asphyxiophilia ή scarfing (για όσους θέλουν να το ψάξουν μετά στο ίντερνετ). Το σύμβολο αυτό, από τη στιγμή που ο όρος ασφυξία βρίσκεται εδώ και μια πενταετία τουλάχιστον καθημερινά στο λεξιλόγιό μας – ασφυξία της αγοράς, ασφυξιογόνα χημικά, αντιασφυξιογόνες μάσκες, ασφυκτικές πιέσεις των δανειστών και τα λοιπά (μέχρι και ο Kill Bill David Carradine, από σύμβολο κι αυτός της προ ανοίγματος του καπακιού εποχής, από μια τέτοια ερωτική ασφυξία πήγε) – αναρωτιέμαι τελικά, μήπως ο ήρωας-σύμβολο του βιβλίου χρησιμοποιεί την τεχνική-σύμβολο της αφήγησης για να μας πει κάτι; Μήπως τελικά υπάρχει κάτι νοσηρά ηδονιστικό μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση της ασφυξίας; Η γραφή του Ηλία ασφυκτική δεν είναι, αλλά είναι ασθμαίνουσα. Τα εκφραστικά του μέσα είναι αυτά ακριβώς που μόλις σήμερα έμαθα πως κατοχύρωσα προσωπικά ως κριτικός, μέσω της στήλης μου στο Doctv, όπου έγραψα, για κάποιον άλλον συγγραφέα, τον Δημήτρη τον Γκιούλο, ότι ανήκει στην υπό διαμόρφωση λογοτεχνική γενιά της κρίσης, και φωτογράφισα ως χαρακτηριστικά αυτής τον πηγαίο αυτοσαρκασμό, τις αναπάντεχες αναφορές, την κινηματογραφική δομή – η οποία ξεχειλίζει στο βιβλίο του Ηλία – και τη διαρκή υπονόμευση της πλοκής. Μιας γενιάς που μετά από χρόνια, κατά τη γνώμη μου, οι θεωρητικοί θα την αναφέρουνε – και πάω στοίχημα για αυτό – επισημαίνοντας τον Ηλία ως σημαντικό εκπρόσωπό της.